Τετάρτη 25 Νοεμβρίου 2009
Η ελληνική παιδεία από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα-της Ελένης Στεργίου
Συμπλήρωσε το σταυρόλεξο- Αρχαία Αθήνα και Σπάρτη
Πέμπτη 12 Νοεμβρίου 2009
Δευτέρα 9 Νοεμβρίου 2009
ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΧΡΟΝΟ
ΦΩΝΕΣ ΑΠΟΓΝΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΕΙΨΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΙ ΕΡΕΥΝΑ ΣΕ ΜΑΘΗΤΕΣ ΛΥΚΕΙΟΥ
Το «τέλος»... της εφηβείας!
Πριν από 15 περίπου χρόνια το (τότε) υφυπουργείο Νέας Γενιάς ανέθεσε στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) μία έρευνα με αντικείμενο τη μελέτη της διάθεσης του χρόνου και των διαπροσωπικών σχέσεων των νέων της εποχής. Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής χαρτογραφούσαν τις διάφορες δραστηριότητες των νέων κατά τη διάρκεια του ελεύθερου χρόνου τους, πέραν της σχολικής απασχόλησης, καθώς και τους όρους αξιοποίησής του.
Σε παρόμοιες νεώτερες έρευνες, μικρότερης βεβαίως εμβέλειας, που πραγματοποιήθηκαν στον μαθητικό πληθυσμό όλων των βαθμίδων, στις αρχές της δεκαετίας του '90, παρουσιάζεται για πρώτη φορά ένα ποσοστό μαθητών της τάξεως του 20% κατά μέσον όρο που στις ερωτήσεις για τον τρόπο αξιοποίησης του ελεύθερου χρόνου τους δηλώνει ευθέως ότι δεν έχει ελεύθερο χρόνο (πίνακας 1).
| ΠΙΝΑΚΑΣ 1. ΜΑΘΗΤΕΣ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΧΡΟΝΟΣ (1993/95) | |||
| Αθήνας - Πειραιάς (1) | Κρήτη (2) | Έβρος (3) | |
| Δεν έχω ελεύθερο χρόνο | 18% | 20% | 23% |
| Πηγή : (1) Έρευνα του Χρ. Κάτσικα σε μαθητές σχολείων του Λεκανοπεδίου (2) Έρευνα του εκπαιδευτικού Γ. Βεκίνη σε σχολεία του Αγίου Νικολάου Κρήτης (3) Έρευνα των εκπαιδευτικών Χρ. Ιωαννίδη - Ελένης Ιωαννίδου σε σχολεία της Αλεξανδρούπολης στα πλαίσια προγράμματος περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. | |||
Είναι αλήθεια ότι την τελευταία δεκαετία ιδιαίτερα, ο σχολικός χρόνος είχε μια τάση επεκτατισμού εις βάρος του ελεύθερου χρόνου και αυτό δεν αφορούσε πάντα αποκλειστικά την τελευταία τάξη του Λυκείου, με τις ιδιαίτερες εξεταστικές της προτεραιότητες. Ένα τμήμα του μαθητικού πληθυσμού, ακόμη και στην ευαίσθητη ηλικία των 6-12 ετών «έτρεχε» να προλάβει μαζί με το σχολείο, τις ξένες γλώσσες, τα ωδεία, τα μπαλέτα, τα φροντιστήρια, καθώς δεν ήταν λίγοι οι γονείς εκείνοι που προσδιόριζαν ασφυκτικά και μονοδιάστατα την καθημερινή ζωή των παιδιών, προσανατολίζοντας σε διευθετήσεις του ελεύθερου χρόνου που αποσκοπούσαν στην απόκτηση όσο το δυνατόν περισσοτέρων τίτλων σπουδών και τυπικών προσόντων.
Την έλλειψη ελεύθερου χρόνου από τις μικρές κιόλας ηλικίες, την ίδια περίπου περίοδο, διαπιστώνει και η πληθυσμιακή Διαχρονική Μελέτη της Υγείας και Συμπεριφοράς των Ελληνοπαίδων, που πραγματοποίησε η Α' Παιδιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών στην οποία συνοψίζεται ότι ένα σημαντικό ποσοστό παιδιών στη χώρα μας, ίσο με 15% περίπου, δεν έχουν καθόλου ελεύθερο χρόνο καθώς σπρώχνονται στην «αρένα» του σχολικού ανταγωνισμού από την πρώτη σχολική τους ηλικία.
ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΣΑΣ;
Αυτή την ερώτηση απευθύναμε με ερωτηματολόγιο, ανάμεσα σε άλλες, στην περίοδο από 20 Οκτωβρίου έως 10 Νοεμβρίου 1999, σε 672 μαθητές της Β' τάξης Λυκείων που φοιτούν σε σχολεία της Νέας Σμύρνης, της Καλλιθέας, του Αιγάλεω, του Παλαιού Φαλήρου, του Χαϊδαρίου, του Κορυδαλλού, της Αγίας Βαρβάρας, του Ιλίου, του Καματερού, του Πειραιά, του Βόλου, της Νέας Ιωνίας, της Δράμας, της Ηγουμενίτσας, της Δωδεκανήσου (Ρόδος, Κάλυμνος), της Πάτρας, του Ηρακλείου Κρήτης, των Τρικάλων, της Κέρκυρας, του Αγρινίου και της Θεσσαλονίκης.
Η απάντηση;
Οκτώ περίπου στους δέκα 16χρονους μαθητές δήλωσαν ότι δεν έχουν «καθόλου» ελεύθερο χρόνο! (Πίνακας 2).
| ΠΙΝΑΚΑΣ 2. ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΣΑΣ ΧΡΟΝΟΣ; | ||||
| Καθόλου | Μία ώρα περίπου ημερησίως | Δύο ώρες περίπου ημερησίως | Περισσότερο | |
| Ο ελεύθερος χρόνος μου είναι | 76% | 17% | 6% | 1% |
| Πηγή : (1) Έρευνα του Χρ. Κάτσικα σε σε 672 μαθητές της Β' τάξης Λυκείων που φοιτούν σε σχολεία της Νέας Σμύρνης, της Καλλιθέας, του Αιγάλεω, του Παλαιού Φαλήρου, του Χαϊδαρίου, του Κορυδαλλού, της Αγίας Βαρβάρας, του Ιλίου, του Καματερού, του Πειραιά, του Βόλου, της Νέας Ιωνίας, της Δράμας, της Ηγουμενίτσας, της Δωδεκανήσου (Ρόδος, Κάλυμνος), της Πάτρας, του Ηρακλείου Κρήτης, των Τρικάλων, της Κέρκυρας, του Αγρινίου και της Θεσσαλονίκης. | ||||
Η καθημερινή ζωή ενός μεγάλου αριθμού μαθητών που φοιτούν φέτος στη Β' Λυκείου έχει μετατραπεί σ' ένα «διαρκές σχολείο - φροντιστήριο». Έξι με επτά ώρες διδασκαλίας την ημέρα στο σχολείο, άλλες τρεις ώρες φροντιστήριο χωρίς να εξαιρείται το Σαββατοκύριακο, δύο ώρες διάβασμα, μία με δύο ώρες ξένη γλώσσα και μία έως δύο ώρες μετακινήσεις, σύνολο 70-80 ώρες περίπου εβδομαδιαίως, σημαίνει χρονική και αντίστοιχη ψυχική επιβάρυνση του μαθητή που εξοστρακίζει τον ελεύθερο χρόνο (πίνακας 3).
| ΠΙΝΑΚΑΣ 3. ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΤΗΣ Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ (εβδομαδιαίως) | |
| Ώρες διαβάσματος για σχολείο - φροντιστήριο Ώρες σχολικού προγράμματος Ώρες φροντιτηριακών μαθημα΄των Χρόνος μετακινήσεων (σχολείο - φροντιστήρια) Ώρες φροντιστηρίου ξένης γλώσσας | 12 32 14-21 6-8 6-8 |
| Σύνολο | 70-81 |
Ο προϋπολογισμός... του χρόνου
«Το 70% κάθησε τον Ιούλιο του '98 στην Αθήνα για να προχωρήσει στην ύλη...Στηντσάντα τους υπάρχουν δύο τετράδια για κάθε μάθημα,ένα του σχολείου και ένα τουφροντιστηρίου...Ο χρόνος ο ελεύθερος δεν φθάνει για να διαβάσουν τις διπλέςεργασίες τους...Η μελέτη σε βάθος αντικαθίσταται από ένα αγχώδες τρέξιμοεπιφανειακής επαφής με το μάθημα» (εκπαιδευτικός).
Στο «περιβάλλον» των εξεταστικών πρακτικών του Ενιαίου Λυκείου ο σχολικός χρόνος παρουσιάζει ανεπάρκεια και γι' αυτό απαιτεί κατάλληλο «προϋπολογισμό», καθώς και «διαχείριση» για την επιλογή κατάλληλων μορφών «επένδυσης» και την αποφυγή «σπατάλης».
Είναι φανερό πως αυτού του είδους οι «προβολές» μπορούν να αποδοθούν στην κυριαρχία της τεχνοκρατικής ιδεολογίας και την προτεραιότητα των μεγεθών κόστους και αποτελέσματος που από τον χώρο της βιομηχανίας και των επιχειρήσεων μεταφέρονται στην καρδιά της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Η «οικονομική» αυτή προσέγγιση αντιμετωπίζει τον χρόνο ως μεταβλητή εισροής στην εκπαιδευτική διαδικασία για τη μεγιστοποίηση της αποδοτικότητας.
Αυτή η σχολική πραγματικότητα δεν μπορεί παρά να βαρύνει στην επικοινωνία ανάμεσα σε μαθητές και εκπαιδευτικούς, γεγονός που συνεισφέρει δραστικά στον κατάλογο των αρνητικών επιπτώσεων στη διαδικασία κοινωνικοποίησης, στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του μαθητή.
Μπορούμε να μιλήσουμε, χωρίς υπερβολή, για το τέλος της εφηβείας, καθώς όχι μόνο η παιδικότητα εξοστρακίζεται, συνθλίβεται στο ασφυκτικό εμβαδόν του εκσχολισμού της καθημερινής ζωής του 16χρονου, σε ένα σχολείο που από τη μια δεν είναι σε θέση να ενσωματώσει στις παιδαγωγικές του δραστηριότητες εκείνα για τα οποία οι μαθητές του απαρνιούνται τον ελεύθερο χρόνο τους και από την άλλη εξορίζει από τα όρια του σχολικού χώρου τον αυθορμητισμό, την ανάληψη πρωτοβουλιών, την άσκηση κριτικής, τον διάλογο, τις εξωμαθησιακές δραστηριότητες, καθώς όλες οι «παρεκκλίσεις» από το πρόγραμμα θα πρέπει να εγκαταλειφθούν στο όνομα της «ύλης» που δεν αστειεύεται...
Η «εξεταστική Χάρυβδη» καταπίνει και το τελευταίο ίχνος ελεύθερου χρόνου, ενώ την ίδια στιγμή η «εξεταστική Κίρκη» εξαφανίζει κάθε διάθεση επικοινωνίας, ουσιαστικής επαφής με τη γνώση, «ξαφρίζοντας την κρέμα» του μαθητικού αυθορμητισμού, της αμφισβήτησης, της χαράς.
Καλά... εσύ τελείωσες νωρίς!
Κυριακή 8 μ.μ.έξω από συνοικιακό φροντιστήριο στην Ηλιούπολη.Δεκάδες μαθητές στην είσοδο ετοιμάζονται να αναχωρήσουν.Μόλις έχουν τελειώσει το διαγώνισμαστηΦυσική.
Αν διαβάσει κανείς το έγχρωμο, πολυσέλιδο, διαφημιστικό φυλλάδιο του υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, το οποίο με τίτλο «Μετά το Γυμνάσιο, τι;» κυκλοφόρησε σε εκατοντάδες χιλιάδες αντίτυπα και στο πιο απομακρυσμένο Λύκειο της χώρας, θα διαπιστώσει ότι μια από τις «υποσχετικές» του Ενιαίου Λυκείου, τυπωμένη με μαύρα ιλουστρασιόν γράμματα, είναι ο «περισσότερος ελεύθερος και δημιουργικός χρόνος» που προσφέρεται στον μαθητικό πληθυσμό. Όμως, πόσο ο «αναγεννησιακός λόγος» περί «αύξησης του ελεύθερου χρόνου» κυοφορείται στο έδαφος της πραγματικότητας και δεν αποτελεί λεκτικό πυροτέχνημα, στο όνομα μιας προσφοράς που δεν παρέχεται;
Τεστ κοπώσεως στα δεκαέξι!
«Βλέπω τα παιδιά το πρωί στην τάξη και μοιάζουν σαν να έχει περάσει πάνω τουςμυλόπετρα» (εκπαιδευτικός).
Το «παιδαγωγικό ευαγγέλιο» του Ενιαίου Λυκείου δίνει προτεραιότητα στην επιλεκτική λειτουργία του σχολείου, προσεγγίζει με όρους εντατικοποίησης τη σχέση του μαθητικού πληθυσμού με τη διδακτική διαδικασία, μετατρέπει τις τάξεις σε αρένες ενός αδυσώπητου ανταγωνισμού. Αν θα ήθελε κανείς να σκιαγραφήσει με λέξεις-«κλειδιά» τα χαρακτηριστικά του Ενιαίου Λυκείου, θα εστίαζε στην αποθέωση των ελεγκτικών και εξεταστικών λειτουργιών, στη διευρυμένη διδακτέα ύλη, στην έλλειψη χρόνου, στον προσανατολισμό σε αξίες ανταλλαγής (βαθμοί, τίτλοι σπουδών), στην ασφυκτική πίεση για επίδοση, στη μάθηση που χαρακτηρίζεται από τον ανταγωνισμό και την αντιπαλότητα και στη φορμαλιστική πρακτική.
Αυτή ακριβώς η νέα πραγματικότητα είναι ο πλοηγός της έντασης της αναζήτησης από τους μαθητές και τις οικογένειές τους «φροντιστηριακού στεγάστρου» ατομικής προστασίας, για την εξασφάλιση καλής θέσης στη «σειρά προτεραιότητας» στη σχολική αγορά.
«Πρώτη φορά στη ζωή μου νιώθω τέτοιο άγχος με τον χρόνο...Δεν ξέρω αν μπορώ νααντέξω αυτή την πίεση μέχρι τέλους....»