Η Πάτι και ο μουσικός πάτος

Tης Μαριάννας Τζιαντζή

Σχολική αργία θα έπρεπε να είχε κηρύξει το υπουργείο Παιδείας την προχθεσινή ημέρα, τουλάχιστον για τα δημοτικά και τα γυμνάσια, ώστε όλοι οι μαθητές της χώρας να στηθούν μπροστά στην τηλεόραση για να δουν την Πάτι, τη δεκαεξάχρονη πρωταγωνίστρια της αργεντίνικης νεανικής σαπουνόπερας του Mega «Patty, η πιο όμορφη ιστορία».

Η Πάτι (κατά κόσμον Λάουρα) ήρθε στην Ελλάδα! Καμιά εκατοστή πιτσιρίκια ήταν καλεσμένα το πρωί της Δευτέρας στην εκπομπή «Πρωινό mou» (Mega) περιμένοντας με ανυπομονησία να δουν το ίνδαλμά τους. Τα περισσότερα ήταν κάτω των 12 ετών και, προφανώς, απουσίαζαν από το σχολείο με τις ευλογίες των γονιών τους. Για την ακρίβεια, δεν ήταν απλώς 100 παιδιά, αλλά περίπου 100 τυχερά παιδιά, από όλη την Ελλάδα, που κληρώθηκαν ανάμεσα σε 15.000 και πλέον πιτσιρίκια που είχαν πάρει μέρος στον σχετικό διαγωνισμό.

Περίπου μία ώρα περίμεναν τα παιδιά, καθισμένα σε κερκίδες, μέχρι να εμφανιστεί το ίνδαλμά τους. Ετσι, είχαν την ευκαιρία να δουν σε γιγαντοοθόνη το ζεύγος των παρουσιαστών να σχολιάζει τις αποχωρήσεις από το κυριακάτικο «Just the two of us» (όπου επίσης εμφανίστηκε η Πάτι). «Μου αρέσει η μαγκιά που βγάζει ο Ιατρόπουλος», λέει ο κ. Λιάγκας, «κι εγώ έτσι είμαι», εννοώντας έναν ηθοποιό που συμμετείχε στο σόου.

Λίγη υπομονή και βγαίνει η Πάτι. Προηγείται μια βιντεοσκοπημένη επίδειξη γυναικείων εσωρούχων μιας γνωστής φίρμας. Ενώ τα μοντέλα ποζάρουν τουρλώνοντας ό,τι μπορεί να τουρλωθεί, μια φωνή εκτός πλάνου εξηγεί: «Η φετινή συλλογή είναι πιο σέξι, πιο αισθησιακή από ποτέ» και απευθύνεται «σε κάθε γυναίκα με σέξι και τρέντι διάθεση». Ακολουθεί μια επίδειξη παιδικής μόδας. Φέτος θα φορεθούν οι ταφτάδες. Ακούστε, τρέντι μαμάδες, ακούστε, τρέντι παιδιά!

Επιτέλους, η Πάτι εμφανίζεται. Πανζουρλισμός, κάποια παιδιά τη βιντεοσκοπούν ή τη φωτογραφίζουν με το κινητό τους και όλα μαζί τραγουδούν τα τηλετραγούδια της, χωρίς να ξεχνούν ούτε ένα «και». Η γλυκιά κοπελίτσα τα χάνει μπροστά στις γνώσεις των Ελληνόπουλων.
Το θέμα δεν είναι η απουσία των παιδιών από το σχολείο, αφού οι δάσκαλοι δεν είναι παιδονόμοι. Είναι η πλήρης κατάρρευση των προσχημάτων, αφού ένα μεγάλο κανάλι δεν δίστασε να φέρει μαθητές στο στούντιο και να οργανώσει το πάρτι της Πάτι την ώρα των μαθημάτων και όχι το Σαββατοκύριακο.

Τα τραγούδια της Patty είναι το ηχητικό ισοδύναμο του fast food: νόστιμα, εύπεπτα, κούφια κι εφήμερα, όμως αυτό δεν έχει σημασία. Η αγορά, η τηλεόραση κάνει τη δουλειά της. Σημασία έχει τι είδους αισθητική και μουσική αγωγή προσφέρει το σχολείο, ώστε τα ίδια τα παιδιά να διαμορφώνουν το κριτήριο που θα τους επιτρέψει από μόνα τους να αντιληφθούν ότι τους αξίζουν καλύτερα τραγούδια. Αν η καλλιτεχνική αγωγή στα σχολεία αγγίζει τον πάτο, είναι φυσικό οι μαθητές να ψαρώνουν μπροστά στον παγκόσμιο μουσικό πάτο.

Η 28ηΟκτωβρίου με διαφορά 73 ετών- Καθημερινή 23-10-2010

Δύο ματιές στην ιστορική επέτειο από τον παππού που έζησε έφηβος το 1940 και την εγγονή όπως τη βιώνει στο σήμερα Του Δημητρη Ρηγόπουλου

Ο παππούς γεννήθηκε το 1927, στις 26 Οκτωβρίου, ανήμερα τη γιορτή του Αγίου Δημητρίου. Η εγγονή 73 χρόνια μετά, στην αυγή του νέου αιώνα: τον Νοέμβριο του 2000.

Την ημέρα που οι δυνάμεις του Μουσολίνι κήρυξαν τον πόλεμο στην Ελλάδα, ο παππούς ήταν ένα αγόρι στην αρχή της εφηβείας, τρία χρόνια μεγαλύτερο απ’ ό,τι είναι η εγγονή του σήμερα. Το τελεσίγραφο του Γκράτσι επιδόθηκε στον Μεταξά τα ξημερώματα της Δευτέρας 28 Οκτωβρίου του 1940. Το προηγούμενο Σάββατο, η μεγάλη οικογένεια του παππού είχε συγκεντρωθεί στο σπίτι της οδού Μάρκου Μπότσαρη, στις όχθες του Ιλισού, πολλά χρόνια πριν κλείσει το ποτάμι και περάσει από πάνω η σημερινή λεωφόρος Καλλιρρόης. Το νεότερο από τα πέντε παιδιά της οικογένειας είχε τα γενέθλιά του, ήταν ημέρα χαράς. Κανείς δεν υποψιαζόταν ότι μόλις δύο ημέρες αργότερα ένα πολύ διαφορετικό γεγονός θα πυροδοτούσε νέα κύματα ενθουσιασμού, που αυτή τη φορά θα έβγαιναν έξω από το ανώνυμο αθηναϊκό σπίτι του Νέου Κόσμου και θα σκέπαζαν ολόκληρη την πόλη, ολόκληρη τη χώρα.

Εβδομήντα χρόνια μετά, παππούς και εγγονή βρίσκονται μέσα από τις σελίδες της «Καθημερινής» για να μοιραστούν τη δική τους 28η Οκτωβρίου. Ο ένας την έζησε (ζωντανές αναμνήσεις αναβλύζουν μέχρι σήμερα), η άλλη τη ζει και την ξαναζεί κάθε χρόνο μέσα από τις σχολικές γιορτές και όσα της μεταφέρουν οι γονείς της. Μένει με το στόμα ανοιχτό όταν συνειδητοποιεί ότι ο ένας από τους παππούδες της όχι μόνο ζούσε εκείνη την ημέρα αλλά ήταν ένα παιδί στο γυμνάσιο, «μεγάλος» δηλαδή, στα δικά της μάτια. Το καταλαβαίνει λογικά, αλλά ακόμα της φαίνεται απίστευτο. Δεν έχει άδικο. Δυσκολεύομαι να το πιστέψω εγώ για τον πατέρα μου ότι κουβαλάει μέσα του εμπειρίες από έναν τόσο μακρινό κόσμο, πόσω μάλλον για τη 10χρονη ανιψιά μου. Με τον παππού της τη χωρίζει τόσος χρόνος όσο χώριζε αυτόν με έναν άνθρωπο του 1854. Πολύ καιρός.

Ντελίριο χαράς

Από την ημέρα της κήρυξης του πολέμου, ο παππούς δενθυμάται το σχολείο. Ηταν η πρώτη ημέρα της εβδομάδας, αλλά καμία σχετική ανάμνηση δεν ανασύρεται σήμερα. Ο πατέρας ενός φίλου μου που μεγάλωνε στο Αγρίνιο εκείνης της εποχής θυμόταν καθαρά τη στιγμή που ο δάσκαλός τους ανακοίνωσε ότι δεν θα γινόταν μάθημα επειδή «έχουμε πόλεμο με τους Ιταλούς». Τα παιδιά πετάχτηκαν όρθια και ούρλιαζαν από χαρά. Μάλλον για τον ίδιο λόγο που εκατομμύρια παιδιά σε όλον τον κόσμο πανηγυρίζουν κάθε φορά όταν χάνεται με οποιαδήποτε αφορμή έστω και μία ώρα μαθήματος.

Αλλά καλύτερα να μη στοιχηματίσουμε. Εκείνη την ημέρα ολόκληρη η χώρα μεθούσε από χαρά. Και η Αθήνα πρώτη απ’ όλη. «Με θυμάμαι με τους φίλους μου στις αλάνες της γειτονιάς να πανηγυρίζουμε σαν τρελοί. Αλλά ήταν όλος ο κόσμος σε αυτήν την κατάσταση παροξυσμού. Θυμάμαι καθαρά τα αεροπλάνα να πετάνε πάνω από το κεφάλι μας, τα τραγούδια στο ραδιόφωνο, τη Βέμπο, τα τρένα με τους φαντάρους να ξεκινάνε για το μέτωπο».

Από τη μεγάλη οικογένεια του πατέρα μου και του παππού της Αννας δεν πήγε κανένας στην Αλβανία. Ο μόνος υποψήφιος, ο μεγάλος του αδελφός ο Περικλής, είχε υποστεί πριν από λίγα χρόνια σοβαρό τραυματισμό στο πόδι από διερχόμενο τραμ και δεν μπορούσε να ακολουθήσει τους συνομηλίκους του στα βουνά της Πίνδου. Επίκεντρο του σπιτιού ήταν το ραδιόφωνο με όλα τα νέα και τις θριαμβευτικές ειδήσεις από το μέτωπο. Νίκες, νίκες, νίκες. Μέχρι τον Απρίλιο του 1941 και την εισβολή των ναζί. Στις 27 Απριλίου τα γερμανικά στρατεύματα παρελαύνουν στους δρόμους της Αθήνας. «Εξω κυκλοφορούσε ελάχιστος κόσμος, μόνο κάποιοι περίεργοι σαν κι εμένα και τον αδελφό μου που βγήκαμε να χαζέψουμε τους Γερμανούς. Ημασταν στη λεωφόρο Συγγρού, στο ύψος περίπου του σταθμού του μετρό, και τους είδαμε να κατεβαίνουν από τους στύλους του Ολυμπίου Διός. Κοιτάζαμε φοβισμένοι».

Σε λίγους μήνες οι Αθηναίοι θα ένιωθαν την Κατοχή στο πετσί τους. Κυριολεκτικά. «Η δική μας οικογένεια δεν κατάλαβε την πείνα. Ο πατέρας μου ήταν διαχειριστής ενός κεντρικού ξενοδοχείου στη Σταδίου, στα Χαυτεία. Ηταν το ξενοδοχείο “Μπρίστολ” και οι Γερμανοί το επίταξαν πολύ γρήγορα. Εμεναν αξιωματούχοι των ναζί και φυσικά δεν τους έλειπε τίποτα. Ο πατέρας μου κατάφερνε να φέρνει στο σπίτι προμήθειες, ενώ ο Περικλής εργαζόταν στην Επιτροπή Σίτου, επομένως είχαμε λύσει το πρόβλημα με το ψωμί. Τόσο τυχεροί, που είχαμε την πολυτέλεια να βοηθάμε συγγενείς και γείτονες».

Αυτό δεν σημαίνει ότι η τραγωδία της πείνας ήταν κάτι μακρινό. Δύο εικόνες δεν θα τις ξεχάσει ποτέ στη ζωή του. «Είχα βγει από το ξενοδοχείο για να κάνω μια βόλτα. Ανηφόριζα τη Σταδίου και κάποια στιγμή βλέπω έναν άνθρωπο βουτηγμένο μέσα σε κάδο απορριμμάτων. Σε λίγα δευτερόλεπτα τα πόδια του, που εξείχαν, έπαψαν να κουνιούνται. Είχε πεθάνει μπροστά στα μάτια μου». Και μία ακόμα σκηνή. «Ηταν μια γριούλα, 75 χρόνων, που ετοιμαζόταν να φάει κάτι που έμοιαζε με τυρόπιτα, τρομερή πολυτέλεια για την εποχή. Ξαφνικά εκεί που ήταν έτοιμη να τη δαγκώσει, περνάει κάποιος και της την αρπάζει σχεδόν μέσα από το στόμα».

Σε ηλικία 14 ετών ο παππούς θα ενταχθεί στο ΕΑΜ και οι ιστορίες που ακούω με κάνουν να ανατριχιάζω. Συνειδητοποιώ ότι ζει από καθαρή τύχη. «Δεν είχαμε καμία αίσθηση κινδύνου». Και μετά η Απελευθέρωση. «Ημουν με τον κολλητό μου φίλο, τον Νότη, και θυμάμαι ήταν τέτοια η χαρά μας που πήγαμε από την Αθήνα μέχρι το σπίτι του στη Γλυφάδα με τα πόδια. Σε τρεις ώρες ακριβώς».

Ημερολόγια της εποχής

Ολα αυτά θα ακούγονται στα αυτιά της εγγονής του σαν ιστορίες επιστημονικής φαντασίας. Πάντως, η 28η Οκτωβρίου δεν είναι η αγαπημένη της γιορτή. Προτιμά το Πολυτεχνείο, μετά το 1940 και τελευταία η 25η Μαρτίου. Τη ρωτάω γιατί. Με αιφνιδιάζει όταν απαντάει «επειδή είναι πιο πρόσφατο», γιατί δεν περιμένω μια τέτοια εξήγηση από ένα δεκάχρονο κορίτσι. Τουλάχιστον, ζούσε ο δικός της μπαμπάς. Αλλά δεν είναι μόνον αυτό. «Με συγκινεί περισσότερο σαν ιστορία, ίσως επειδή μου φαίνεται περίεργο Ελληνες να σκοτώνουν Ελληνες, είναι πιο ασυνήθιστο». Οταν η συζήτηση επιστρέφει στο «Οχι», η Αννα μού δίνει να καταλάβω ότι την ενδιαφέρει περισσότερο η ζωή των απλών ανθρώπων εκείνη την εποχή. Και των φαντάρων που πολεμούσαν μέσα στα χιόνια. «Μου αρέσει πολύ όταν η δασκάλα στο ολοήμερο σχολείο μάς διαβάζει ημερολόγια ανθρώπων που έζησαν αυτά τα γεγονότα». Αλλά τους Ιταλούς δεν τους αντιπαθεί καθόλου. «Η Ιταλία είναι η αγαπημένη μου χώρα. Ξέρω ότι πολλοί πολεμούσαν επειδή ήταν υποχρεωμένοι να το κάνουν. Η Ιταλία πρέπει να είναι μια πανέμορφη χώρα. Εχω δει φωτογραφίες».

Πολιτιστικός αναλφαβητισμός

Δεν ξέρω αν η δημόσια τηλεόραση είναι πιστή αντανάκλαση της ελληνικής κοινωνίας σήμερα. Το σίγουρο όμως είναι ότι αυτήν συνήθως επικαλείται για να εφαρμόσει ή να δικαιολογήσει συγκεκριμένες στρατηγικές και επιλογές. Να υποθέσουμε αίφνης ότι ο σχεδόν αποκλεισμός του πολιτιστικού τομέα, ιδιαίτερα του σύγχρονου, οφείλεται σε καλλιτεχνικό αναλφαβητισμό του τηλεοπτικού κοινού, ή ότι η ελλιπέστατη επαφή με τον υπόλοιπο κόσμο που δεκαετίες τώρα εξαντλείται στα ψιλά των ειδήσεων υπαγορεύεται από την εθνική μας εσωστρέφεια; Δεν είναι της ώρας να δούμε πόσο πραγματική ή πλαστή είναι η εικόνα που σχηματίζει η δημόσια τηλεόραση για το κοινό της, βασιζόμενη μάλιστα αποκλειστικά σε ακροαματικότητες και ποσοτικά κριτήρια. Οπωσδήποτε όμως η εικόνα αυτή δεν μπορεί να χρησιμοποιείται ως άλλοθι για να αναπαράγεται και να διαιωνίζεται. Οπου υπάρχει αναλφαβητισμός γεννιέται η ανάγκη για σχολεία και γνώση και όχι το αντίθετο. Αν δεν υπάρχουν «επαρκείς» τηλεθεατές, ο δημόσιος θεσμός έχει υποχρέωση να τους δημιουργήσει. Να κεντρίσει το ενδιαφέρον, τη φαντασία, την κριτική σκέψη διαφορετικών μεταξύ τους ατόμων, να γεννήσει νέες γνωστικές και πνευματικές ανάγκες. Να περάσει μπροστά από την κοινωνία. Από την άλλη μεριά, η πρόσβαση στην ενημέρωση, στην ψυχαγωγία και στη γνώση σε όλους τους τομείς είναι ζήτημα δημοκρατίας και σεβασμού σε όλους τους πολίτες.

Η μεταναστευτική κινητικότητα των τελευταίων χρόνων και κυρίως η ψηφιακή επικοινωνία αλλάζουν ριζικά την ελληνική κοινωνία και τον κόσμο γενικότερα. Απέναντι σε αυτή τη νέα πολυπολιτισμική πραγματικότητα, η δημόσια τηλεόραση- όπως άλλωστε και όλοι οι πολιτιστικοί και εκπαιδευτικοί θεσμοί- δεν μπορεί να μείνει αδιάφορη. Περιμένουμε να επαναπροσδιορίσει τον ρόλο και τις πολιτικές της σε μια προοπτική αποπεριθωριοποίησης των μειονοτήτων και ανάπτυξης ενός διαπολιτισμικού διαλόγου μέσα στην ελληνική κοινωνία αλλά και σύγκλισης του τοπικού με το παγκόσμιο. Σε αυτή την προσπάθεια οι συνέργειες και τα δίκτυα επικοινωνίας μεταξύ των προαναφερθέντων θεσμών επιβάλλονται περισσότερο από ποτέ. Η δημόσια τηλεόραση έχει όλη τη δύναμη να στείλει ανθρώπους στα μουσεία, στις βιβλιοθήκες, στο θέατρο, στον κινηματογράφο. Χρειάζεται σχέδιο και εμπνευσμένους ανθρώπους να το υλοποιήσουν.

Η κυρία Αννα Καφέτση είναι πρόεδρος του ΔΣ και καλλιτεχνική διευθύντρια του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης.

Η ελληνική παιδεία από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα-της Ελένης Στεργίου

http://portal.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathextra_100143_12/02/2007_181469

Θέμα γονιδίων η κακή οδήγηση;

Μερικοί άνθρωποι γεννιούνται κακοί οδηγοί, επειδή διαθέτουν μια παραλλαγή ενός γονιδίου, σύμφωνα με μια νέα αμερικανική επιστημονική έρευνα, που για πρώτη φορά διαπιστώνει ότι υπάρχουν και γενετικοί παράγοντες, οι οποίοι επηρεάζουν την οδήγηση.

Η μελέτη ανακάλυψε ότι όσοι διαθέτουν το συγκεκριμένο γονίδιο, αποδίδουν, κατά μέσο όρο, τουλάχιστον 20% χειρότερα στα τεστ οδήγησης σε σχέση με όσους δεν το έχουν. Το ανησυχητικό είναι ότι εκτιμάται πως, τουλάχιστον στις ΗΠΑ, περίπου ένας στους τρεις ανθρώπους (30%) έχει αυτήν την παραλλαγή του γονιδίου.

Η έρευνα έγινε από ερευνητές υπό τον καθηγητή νευρολογίας Στίβεν Κράμερ του πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας-Ιρβάιν και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Cerebral Cortex (Εγκεφαλικός Φλοιός), σύμφωνα με το πρακτορείο Ρόιτερ. Η μελέτη χρησιμοποίησε ηλεκτρονικό προσομοιωτή οδήγησης, στον οποίο οι εθελοντές κλήθηκαν να οδηγήσουν ένα εικονικό όχημα σε ένα δρόμο με δύσκολες στροφές. Όσοι είχαν το γονίδιο, δυσκολεύονταν αρκετά περισσότερο να μείνουν στο δρόμο και να μην ξεφύγουν από αυτόν.

«Όσοι έχουν το γονίδιο, κάνουν περισσότερα λάθη ήδη από το ξεκίνημα της οδήγησης και ξεχνούν τα περισσότερα από αυτά που έμαθαν, με το πέρασμα του χρόνου», δήλωσε ο Κράμερ, τα πειράματα του οποίου περιλάμβαναν 29 άτομα, επτά άτομα με το γονίδιο και 22 χωρίς αυτό. Το γονίδιο ελέγχει μια πρωτεϊνη (BDNF), η οποία επηρεάζει την μνήμη.

Αν και δεν υπάρχει κάποιο τεστ για να ξέρει κάποιος άμεσα αν έχει το γονίδιο στο DNA του, ίσως υπάρχει τελικά ένα πείραμα που γίνεται συνεχώς γύρω μας. «Είμαι περίεργος να ελέγξω τη γενετική δομή των ανθρώπων που εμπλέκονται σε αυτοκινητιστικά ατυχήματα. Αναρωτιέμαι αν το ποσοστό ατυχημάτων είναι υψηλότερο στους οδηγούς με το συγκεκριμένο γονίδιο», πρόσθεσε ο υπεύθυνος της έρευνας.

Λόγω πάντως του μικρού αριθμού των συμμετεχόντων στην έρευνα, τα αποτελέσματά της θα πρέπει να επιβεβαιωθούν από μεταγενέστερες ευρύτερες μελέτες

Ο Αλφρέδος Νομπέλ και το βραβείο που κόντεψε να μην αθλοθετηθεί

Του Lawrence Altman, The New York Times

Οταν ο Αλφρέδος Νομπέλ, ο Σουηδός εφευρέτης της δυναμίτιδας και άλλων ισχυρότερων εκρηκτικών, πέθανε το 1896, κληροδότησε το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του, για την αθλοθέτηση πέντε ετήσιων βραβείων, που θα τιμούσαν την πρωτότυπη έρευνα. Τα βραβεία Νομπέλ Χημείας, Ιατρικής και Φυσικής αναδείχθηκαν ως τα πιο σημαντικά στους τομείς αυτούς. Δύο άλλες κατηγορίες, αυτές της Λογοτεχνίας και της Ειρήνης, παραμένουν πάντα αμφιλεγόμενες.

Λίγοι γνωρίζουν, όμως, ότι τα βραβεία Νομπέλ κόντεψαν να μην ιδρυθούν ποτέ, εξαιτίας της ερασιτεχνικής φύσης της διαθήκης του Σουηδού εφευρέτη. Το έγγραφο περιείχε πολλά λάθη και νομικές παραλήψεις. Ο Αλφρέδος έζησε για πολλά χρόνια στη Γαλλία, επισκεπτόταν συχνά το σπίτι του στη Σουηδία και συγκέντρωσε κεφάλαια σε πολλά μέρη του κόσμου, ενώ πέθανε από εγκεφαλικό στην εξοχική του έπαυλη στην Ιταλία.

Ο εκτελεστής της διαθήκης του Σουηδού εφευρέτη, δρ Ράγκναρ Σόλμαν, συγκέντρωσε σε μετρητά την περιουσία που ο Νομπέλ είχε κρύψει σε διάφορες θυρίδες γαλλικών τραπεζών, προτού μεταφέρει το μεγάλο ποσόν στο σουηδικό προξενείο, για να το φυγαδεύσει από τη χώρα. «Διέσχισα πολλές φορές το Παρίσι με άμαξα και ένα πιστόλι στην τσέπη μου, φοβούμενος επίθεση ληστών ή στημένο ατύχημα με άμαξα, αγαπημένη μέθοδος πολλών ληστών της γαλλικής πρωτεύουσας», διηγήθηκε ο Σόλμαν στην αυτοβιογραφία του.

Πρωτοπορία

Οι γενναιόδωρες προσφορές σε επιστημονικά ιδρύματα ή έπαθλα ήταν σπάνιες την εποχή του Νομπέλ. Στο μεταξύ, η θέσπιση ετήσιου βραβείου για οποιαδήποτε επιστήμη ήταν καινοτόμος και αμφιλεγόμενη. Η είδηση της πρωτοβουλίας του Νομπέλ έπεσε στη Σουηδία της εποχής σαν βόμβα. Οργισμένα μέλη της οικογένειας του Νομπέλ, που είχαν αποκληρωθεί, προσέβαλαν τη διαθήκη στα δικαστήρια. Ο Τύπος της χώρας, πολιτικοί άνδρες, αλλά και ο Σουηδός βασιλέας Όσκαρ Β', καταδίκασαν την απόφαση του εφευρέτη.

Ο βασιλέας Όσκαρ Β' άλλαξε, όμως, γνώμη, λίγο μετά τη δημιουργία του Ιδρύματος Νομπέλ το 1900, πιστεύοντας -δίκαια- ότι τα βραβεία θα ενίσχυαν την παγκόσμια εικόνα της Σουηδίας. Αν και ο βασιλέας Όσκαρ ήταν πολύ άρρωστος και δεν μπόρεσε να παρακολουθήσει την πρώτη τελετή απονομής το 1901, οι διάδοχοί του απονέμουν κάθε χρόνο τα βραβεία, στις 10 Δεκεμβρίου, ημερομηνία θανάτου του Νομπέλ.

Στη διαθήκη του, ο εφευρέτης ανέφερε ότι ήθελε «να ανταμείψει όσους προσέφεραν τα μέγιστα στον κόσμο, κατά το τελευταίο έτος».

Η μυστική ιστορία του βραβείου

Πολλοί ιατροί και επιστήμονες αποκτούν εμμονή με το βραβείο από την περίοδο των μεταπτυχιακών τους σπουδών, εν μέρει χάρη στη μυστική φύση της διαδικασίας επιλογής, που θυμίζει σε πολλά το Βατικανό και την εκλογή νέου Πάπα. Λίγοι γνωρίζουν, όμως, τη μυστική ιστορία των βραβείων.

Τα στελέχη του Ινστιτούτου Νομπέλ απεχθάνονται την αμφισβήτηση, σε ό,τι αφορά τη διαδικασία επιλογής των νικητών, ενώ οι κανόνες απαγορεύουν την κατάθεση προσφυγών από τους ηττημένους. Οι αποφάσεις της επιτροπής παρουσιάζονται ως ομόφωνες. Το Ινστιτούτο διαφυλάσσει την αξιοπιστία του μέσω του ενδελεχούς ελέγχου κάθε υποψηφιότητας.

Πολυτάραχος και εκρηκτικός βίος

Ο Αλφρέδος Νομπέλ γεννήθηκε στη Σουηδία, από πατέρα μηχανικό. Η οικογένεια μετακόμισε στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας, όταν ο Αλφρέδος ήταν εννέα ετών. Η εκπαίδευσή του έγινε κατ'οίκον από Ρώσους δασκάλους, ενώ ο μικρός Αλφρέδος έγινε πολύγλωσσος και αγάπησε τα ταξίδια.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1860, ο Νομπέλ άρχισε να πειραματίζεται με τη νιτρογλυκερίνη και άλλες εκρηκτικές ύλες, σε εργαστήριο που κατασκεύασε στο πατρικό του σπίτι. Το 1864, όμως, ο νεότερος αδελφός του, Έμιλ και τέσσερις άνθρωποι, σκοτώθηκαν σε εργαστηριακό δυστύχημα.

Παρά την τραγωδία, ο Αλφρέδος συνέχισε τις προσπάθειες. Το Μάιο του 1866, ο Νομπέλ παρουσίασε στη Νέα Υόρκη τις εκρηκτικές ιδιότητες της νιτρογλυκερίνης. Το 1867, ο εφευρέτης ανακάλυψε από λάθος, ότι όταν η νιτρογλυκερίνη έσταζε πάνω σε επιφάνεια σιλικόνης, σχημάτιζε παχύρευστη ουσία, πολύ πιο σταθερή και λιγότερο επικίνδυνη απο την υγρή νιτρογλυκερίνη. Ο Νομπέλ την ονόμασε δυναμίτιδα, κατέθεσε ευρεσιτεχνία για αυτήν και άρχισε την οικοδόμηση βιομηχανιών για την παραγωγή της στην Ευρώπη.

Ο Νομπέλ ήταν φιλάσθενος και υπέφερε από ημικρανίες, κατάθλιψη και στηθάγχη. «Δεν είναι ειρωνικό ότι οι ιατροί μου συνέστησαν τη λήψη νιτρογλυκερίνης, σαν σιρόπι;», έγραψε ο Νομπέλ σε επιστολή στον εκτελεστή της διαθήκης του, δρ Σόλμαν.

Τα βραβεία

Ο Νομπέλ δεν εξήγησε ποτέ γιατί επέλεξε τις πέντε αυτές κατηγορίες για τα βραβεία του. Η Χημεία και η Φυσική ήταν λογικές επιλογές, καθώς ο Αλφρέδος ήταν χημικός μηχανικός.

Το βραβείο Ιατρικής φαίνεται πως αντικατοπτρίζει την οικογενειακή κληρονομιά και τα προσωπικά του ενδιαφέροντα. Πρόγονος του Αλφρέδου από τον 17ο αιώνα, ο Ούλοφ Ρούντμπεκ ο Πρεσβύτερος, καθηγητής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Ουψάλα, ανακάλυψε και περιέγραψε πρώτος τους ανθρώπινους λεμφαδένες. Οσο ζούσε, ο Αλφρέδος υπήρξε σημαντικός χρηματοδότης του ερευνητικού Ινστιτούτου Καρολίνσκα, αλλά και του Ινστιτούτου Παβλόφ στη Μόσχα.

Ο Νομπέλ αντιμετώπιζε την κατάθλιψή του, γράφοντας λογοτεχνία, θέατρο και ποίηση, πράγμα που εξηγεί την αθλοθέτηση του βραβείου Λογοτεχνίας. Τα κίνητρα πίσω από το Νομπέλ Ειρήνης είναι, όμως, πιο δυσδιάκριτα. Πολλοί υπέθεσαν ότι ο Αλφρέδος θέλησε κατ'αυτόν τον τρόπο να εξιλεωθεί για την ανάπτυξη εκρηκτικών υλών. Τα εκρηκτικά του, όμως, εκτός από το βαλλιστίτη, δεν χρησιμοποιήθηκαν σε κανέναν πόλεμο, καθ'όλη τη διάρκεια ζωής του Νομπέλ. Αντίθετα, η δυναμίτιδα βοήθησε σημαντικά στην εξόρυξη μεταλλευμάτων, στη διάνοιξη αρδευτικών δικτύων, δρόμων και σηράγγων, όπως αυτής του Σεν Γκοτάρντ, στις Άλπεις μεταξύ Ιταλίας και Ελβετίας.

Τα βραβεία τιμούν μία ανακάλυψη και όχι το σύνολο του επιστημονικού έργου κάποιου ερευνητή. Η διαδικασία επιλογής αρχίζει στα μέσα Σεπτεμβρίου του προηγούμενου έτους, από εκείνο της απονομής, ενώ οι προτάσεις βράβευσης γίνονται από 3.000 επιστήμονες, από διάφορα μέρη του κόσμου.Τα βραβεία Νομπέλ αντικατοπτρίζουν, ασφαλώς, την ίδια τους την εποχή.
Από την Καθημερινή 18/10/2009

Για να μην ξεχνιόμαστε...

Η ελληνική «νύχτα των κρυστάλλων»

Του Brady Kiesling*

Στις 6 Δεκεμβρίου, ένας Ελληνας αστυνομικός παραβίασε τους σαφείς διατυπωμένους κανόνες εμπλοκής της υπηρεσίας του και χρησιμοποίησε παρανόμως το όπλο του. Ηταν τόσο άτυχος, ώστε να σκοτώσει ένα μικρό παιδί. Οι καταστροφές που ακολούθησαν δεν είχαν όμως καμιά σχέση με την τύχη. Δεκάδες Ελληνες δημοσιογράφοι έσπευσαν να βάψουν τα χέρια τους με το αίμα του Αλέξη. Χωρίς να περιμένουν την αυτοψία, τα αποτελέσματα της βαλλιστικής εξέτασης ή το πόρισμα των ανακριτικών αρχών, αποφάνθηκαν ότι η αστυνομία «δολοφόνησε εν ψυχρώ το νεαρό». Προσέθεσαν δε ότι ο θάνατος του Αλέξη ακολουθεί τη λογική παρόμοιων περιπτώσεων στο παρελθόν και ενισχύει τον ισχυρισμό ότι η ελληνική αστυνομία είναι εκτός ελέγχου. Η δέουσα αντίδραση της κοινωνίας απεικονίστηκε από τον ταλαντούχο σκιτσογράφο της «Καθημερινής», Ηλία Μακρή, ο οποίος στις 9 Δεκεμβρίου ζωγράφισε μια πένα να διαπερνά τρεις αστυνομικούς με την επισήμανση «συγγνώμη, εξοστρακίστηκε».

Καθώς περπατούσα στη Φιλελλήνων και έβλεπα τους εμπόρους να μαζεύουν τις σπασμένες βιτρίνες των καταστημάτων τους, μου ήλθε στο μυαλό η «Kristallnacht», η «Νύχτα των Κρυστάλλων». Ας μην λησμονούμε άλλωστε ότι οι βανδαλισμοί των καταστημάτων των Εβραίων από τους Ναζί, το 1938, ξεκίνησαν από τη δολοφονία ενός Γερμανού διπλωμάτη στο Παρίσι από έναν Εβραίο θερμοκέφαλο. Το ιδεολόγημα της συλλογικής ενοχής, το οποίο έχει εγκαταλειφθεί εδώ και χρόνια από κάθε πολιτισμένο λαό, ζει και βασιλεύει στον κόσμο της ελληνικής δημοσιογραφίας. Οι αστυνομικοί είναι φονιάδες. Γι’ αυτό πρέπει να τους λούσουμε με βενζίνη και φωτιά. Για να τους φέρουμε σε απόσταση βολής, δεν πρέπει να διστάσουμε να σπάσουμε καταστήματα ή να προβούμε σε εμπρησμούς.

Αναμφίβολα, οι Ελληνες δημοσιογράφοι θα προσβληθούν από την εν λόγω σύγκριση. Αλλωστε, το πογκρόμ των τελευταίων ημερών δεν στράφηκε εναντίον Εβραίων ή Αθίγγανων, αλλά εναντίον των τρισκατάρατων αστυνομικών. Για να μην τους προκαλέσω περισσότερο λοιπόν, τους καλώ να διαβάσουν την προκήρυξη της 17 Νοέμβρη μετά το θάνατο του 15χρονου Μιχάλη Καλτεζά από τον αστυνομικό Μελίστα. Η γλώσσα που χρησιμοποιούν σήμερα τα μεγάλα μέσα ενημέρωσης ελάχιστα διαφέρει από εκείνη που χρησιμοποιούσε τότε η τρομοκρατική οργάνωση. Η διαφορά βεβαίως είναι ότι οι Ελληνες δημοσιογράφοι δεν χρειάζεται να παγιδεύσουν το αμάξι ενός αστυνομικού με εκρηκτικά, για να κατακτήσουν το δικαίωμα να παροτρύνουν άλλους να το κάνουν.

Η Νύχτα των Κρυστάλλων, ήταν ένας εκτραχηλισμός που απλώς περίμενε την κατάλληλη στιγμή για να ξεσπάσει. Το ίδιο συνέβη και στη σημερινή Αθήνα. Οταν όσοι έχουν κύρος στην ελληνική κοινωνία – δάσκαλοι, πολιτικοί και δημοσιογράφοι – καθιστούν σαφές στους νέους ότι η καταστροφική τους μανία αποτελεί ένδειξη πολιτικής αρετής και δεν θα τύχει οιασδήποτε τιμωρίας, μία μικρή μεν, ικανή δε, ομάδα εξ αυτών θα εκμεταλλευθεί την ελευθερία κινήσεων που της παρέχεται. Για όσους δεν ζουν μόνιμα στην Ελλάδα, η άποψη ότι η Ελληνική Αστυνομία αποτελείται από αυταρχικούς φονιάδες φαντάζει τουλάχιστον βλακώδης. Εκπληκτοι οι τουρίστες παρακολουθούν τους Ελληνες οδηγούς να παραβιάζουν κάθε κανόνα οδικής κυκλοφορίας και ασφάλειας και να παραμένουν ατιμώρητοι. Σε άλλες χώρες, θεωρείται κοινός τόπος ότι ο σεβασμός στους νόμους σώζει πολύ περισσότερες ζωές από όσες καταστρέφει. Στην Ελλάδα όμως, τα ελληνικά σχολεία θρηνούν εκατοντάδες συμμαθητές του Αλέξη κάθε χρόνο, λόγω της ανοχής της κοινωνίας στη δολοφονική συμπεριφορά των οδηγών, στη διαφθορά των επιθεωρητών εργασίας και στην απόρριψη των τοξικών αποβλήτων των εργοστασίων στα ποτάμια.

Ο ανεπαρκής εξοπλισμός και εκπαίδευση και το πεσμένο ηθικό της ελληνικής αστυνομίας είναι συμπτώματα και όχι αιτίες της κατάρρευσης του κράτους δικαίου. Κάθε μήνα, το ελληνικό κοινοβούλιο ψηφίζει και έναν καινούργιο κακογραμμένο νόμο για να κατευνάσει την οργή της κοινής γνώμης για κάποια περίπτωση κατάχρησης εξουσίας. Οι Ελληνες, από την πλευρά τους, χειροκροτούν την ψήφιση αυτών των νόμων, αλλά αντιτίθενται στην εφαρμογή τους. Το ίδιο και οι πολιτικοί. Οι ανεφάρμοστοι νόμοι και οι εξευτελιστικοί μισθοί εγγυώνται την άνθηση της διαφθοράς στην ελληνική αστυνομία. Η διαφθορά οδηγεί μαθηματικά στην καταρράκωση του κύρους της. Η έλλειψη κύρους και σεβασμού για τα σώματα ασφαλείας αποτελούν μία πολύ βολική λογική εξήγηση για την ανομία σε όλα τα επίπεδα της ελληνικής κοινωνίας.

Πράγματι, υπάρχουν θερμόαιμοι στους κόλπους της αστυνομίας, οι οποίοι ενίοτε υιοθετούν βίαιες συμπεριφορές απέναντι σε όσους μετανάστες πέφτουν στα χέρια τους. Αλλά οι νταήδες αυτοί είναι ταυτόχρονα και δειλοί, ενώ η δημογραφική ομάδα των ανυπεράσπιστων τους οποίους μπορούν να βασανίσουν ατιμώρητα είναι μικρή και συρρικνώνεται συνεχώς. Οι αστυνομικοί που παραβιάζουν τον όρκο τους διακινδυνεύουν την ίδια βραδυκίνητη και επιφυλακτική απονομή δικαιοσύνης που περιμένει κάθε Ελληνα που παρανομεί.

Ο σεβασμός του κράτους δικαίου απαιτεί ο θάνατος του Αλέξη να τύχει παραδειγματικής και ταχείας τιμωρίας. Οι δικαστές και οι ένορκοι, έχοντας κατά νου όλα τα στοιχεία της υπόθεσης, οφείλουν να ζυγίσουν από τη μία πλευρά το δικαίωμα της αυτοάμυνας κάθε ανθρώπινου όντος –συμπεριλαμβανομένων και των αστυνομικών– και από την άλλη την υποχρέωση των οργάνων της πολιτείας να προστατεύουν την ανθρώπινη ζωή ακόμη και με κίνδυνο της δικής τους. Η ελληνική κοινωνία θα γίνει υγιέστερη μόνο αν τιμωρηθεί το ίδιο το έγκλημα και όχι αυτό που τα ΜΜΕ αντιλαμβάνονται ως έγκλημα.

Κάθε Νύχτα των Κρυστάλλων αποτελεί πλήγμα για τον αυτοσεβασμό ενός έθνους. Αφού διασκεδάσαμε ολόκληρο τον κόσμο με την ανικανότητα της ελληνικής αστυνομίας να υπερασπίσει την Αθήνα ενάντια σε μερικές εκατοντάδες ταραξίες, τώρα μερικοί υπεύθυνοι δημοσιογράφοι αλλάζουν γραμμή προκειμένου να συντονιστούν με τον προβληματισμό της κοινής γνώμης. Ισως τα γεγονότα της περασμένης εβδομάδας να εντάσσονται σε μία ευρύτερη διαδικασία ωρίμασης. Οι δημοσιογράφοι είναι τα χαϊδεμένα παιδιά της ελληνικής κοινωνίας. Ας τους αφήσουμε να δικαιολογήσουν τις ναρκισσιστικές επαναστατικές τους ασκήσεις, παίζοντας το ρόλο της νομιμοποιημένης εκδοχής της 17 Νοέμβρη, αντί να υπερασπιστούν με σθένος, ως οφείλουν, το κράτος δικαίου σε μία στιγμή που το κράτος αποτυγχάνει, όπως τώρα, να προστατεύσει τους πολίτες του.

* O κ. Brady Kiesling είναι πρώην διπλωμάτης των ΗΠΑ. Παραιτήθηκε σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ κι έκτοτε ζει μόνιμα στη χώρα μας.